Founders Agreement, czyli najważniejszy dokument fazy pre-startup

Minęło kilkanaście miesięcy od rozpoczęcia projektu. Wiele rozmów telefonicznych, spotkań i ciężko przepracowanych nocy, ale produkt jest gotowy. Jeden z nas, founderów, znalazł potencjalnego inwestora, który chce wyłożyć dużą kwotę na rozwój projektu. Jest jeden warunek, musimy zawiązać spółkę i wnieść do niej IP. Natychmiast spotykamy się w swoim gronie, aby dogadać szczegóły związane ze Spółką. Niestety, gdy dochodzimy do kwestii podziału udziałów rozmowa zatrzymuje się w martwym punkcie, gdy jeden z nas z niezadowoleniem stwierdza, że „nie tak się umawialiśmy na początku”. Inwestor nie ma czasu na wewnętrzne spory founderów, inwestuje w inny projekt.

Niestety takie sytuacje się zdarzają i to nierzadko. Twórcy startupu mogą uniknąć takich lub podobnych sporów i nieporozumień zawierając tzw. umowę założycielską (ang. founders agreement). Pojęcie umowy założycielskiej funkcjonuje w Polsce od niedawna, niemniej jednak polscy przedsiębiorcy zawierają umowy zbliżone treścią do umowy założycielskiej od wielu lat. Czym właściwie jest founders agreeement i jaki jest jej cel?

UMOWA ZAŁOŻYCIELSKA

Umowa założycielska to porozumienie twórców projektu (founderów), którzy na jej podstawie ustalają cel wspólnego przedsięwzięcia, podział ról, prawa i obowiązki związane z takim przedsięwzięciem, rodzaj i wartość wkładów wnoszonych do projektu oraz last but not least udział poszczególnych founderów w przedsięwzięciu. Zawierając founders agreement założyciele mają na celu uzyskać jasny i klarowny obraz startupu, który zamierzają stworzyć, co w przyszłości pozwoli na wyeliminowanie ewentualnych nieporozumień.

RODZAJE

W dotychczasowej praktyce mieliśmy do czynienia z dwoma rodzajami founders agreement, a ich podział w zasadzie determinowany jest momentem, w którym takie umowy są zawierane, to jest:

• tzw. pre-formation founders agreement, czyli umowy założycieli zawierane na wstępnym etapie projektu, gdy jeszcze projektodawcy nie zawiązali spółki, która byłaby wehikułem dla rozwoju projektu, oraz
• tzw. shareholders agreement, czyli umowy pomiędzy founderami, którzy zawiązali już spółkę i mają zamiar uregulować proces rozwoju projektu w ramach takiej spółki.

Zakres wyżej wskazanych umów może być podobny, przy czym w pierwszej z nich wspólnicy dopiero zobowiążą się do zawiązania spółki. Nie można także wykluczyć sytuacji, w której założyciele uregulują projekt dwuetapowo i zdecydują się na zawarcie dwóch z wyżej wskazanych umów, gdzie momentem granicznym pomiędzy nimi będzie zawiązanie spółki.

Każdorazowo moment zawarcia founders agreement zależy od rodzaju projektu. Czasami ustalenia pomiędzy wspólnikami na wczesnym etapie projektu są bardzo płynne i ich ostateczna wersja zależna jest od wielu rozwojowych kwestii, a co za tym idzie zawarcie founders agreement na tym etapie może okazać się przedwczesne. Z drugiej strony ryzykowne może okazać się odwlekanie zawarcia founders agreement.

TREŚĆ UMOWY

Nie ma jednolitego wzoru umowy założycielskiej. Jej postanowienia powinny być dobrane do potrzeb founderów i celu, który zamierzają osiągnąć. Można jednak wskazać podstawowe kwestie, które powinny być regulowane w founders agreement.

• Przedmiot umowy i cel. Jak była mowa na wstępie, founderzy zawierają umowę założycielską m.in. w celu określenia warunków współpracy w zakresie rozwoju wspólnego przedsięwzięcia i jego komercjalizacji, określenia praw i obowiązków założycieli z tym związanych, podziału zadań, określenia udziałów, a czasami także w celu określenia warunków wejścia inwestora do projektu. Rekomendujemy, aby cel umowy określany był w jej treści, ponieważ stanowić będzie istotną wskazówkę w późniejszej jej interpretacji.
• Spółka. W przypadku zawierania tzw. pre-formation agreement, założyciele powinni określić formę prawną (rodzaj spółki), która stanowić będzie wehikuł dla dalszego rozwoju projektu. Następnie founderzy powinni określić warunki i terminy zawiązania spółki, podstawowe elementy umowy spółki oraz ustalić skład pierwszych organów spółki.
• Wkłady. Każdy z co-foundetów wnosi do projektu (docelowo spółki) określone wartości, a umowa założycielska powinna precyzyjnie regulować tę kwestię poprzez określenie wartości i rodzaju wkładów wnoszonych przez poszczególnych założycieli. Wkładem założyciela może być zarówno wkład pieniężny jak i niepieniężny np. przysługujące założycielowi prawa własności intelektualnej do oprogramowania. Pamiętać należy, że wkładami mogą być jedynie te prawa i wartości, które są zbywalne.
• Określenie udziałów. Udziały w przedsięwzięciu, a docelowo w spółce mogą zostać określone procentowo. Udziały założycieli nie muszą być równe i zasadniczo powinny odpowiadać proporcji wkładów wnoszonych do projektu. Ponadto strony mogą wprowadzić klauzule chroniące niektórych founderów przed rozwodnieniem ich udziału przy okazji kolejnych emisji. Częstym rozwiązaniem jest określanie docelowej struktury udziałowej startupu, którą founderzy zamierzają osiągnąć po jednej lub kilku rundach inwestycyjnych.
• Własność intelektualna. Jest to jedna z najważniejszych kwestii, ponieważ w przeważającej większości startupów własność intelektualna stanowi obok zespołu największa wartość startupu. Dlatego przy opracowywaniu umowy założycielskiej należy wiele uwagi poświęcić właśnie tej kwestii. Wspólnicy powinni precyzyjnie określić, czy IP powinno przysługiwać spółce lub też określić na jakiej podstawie spółka będzie uprawniona do korzystania z IP przysługującego wspólnikom. Niemniej jednak należy pamiętać, że spółka, która nie jest w pełni uprawniona do korzystania z praw IP do projektu nie będzie obiektem pożądań w ochach inwestora.
• Zakaz konkurencji. Zakaz konkurencji founderów oraz nakaz skoncentrowania swojej aktywności na rozwoju projektu stanowią jedne z najważniejszych gwarancji powodzenia projektu. Powinno się precyzyjnie określić, jakie działania stanowią naruszenie zakazu konkurencji oraz okres w jakim zakaz ten obowiązuje.
• Poufność. Z uwagi na materię oraz charakter founders agreement, powinna być ona zabezpieczona klauzulą poufności.

Powyżej przedstawiono podstawowe elementy founders agreement, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby taka umowa regulowała także inne kwestie, w szczególności warunki współpracy w zakresie pozyskania inwestora, kwestię ewentualnego lock-up, uregulowanie procesu decyzyjnego w startupie, czy też wyznaczenie tzw. milestones, które founderzy zamierzają osiągnąć w określonym czasie.    

POPEŁNIANE BŁĘDY

Już sam fakt zawarcia founders agreement, świadczy o bardzo poważnym podejściu do projektu oraz chęci maksymalizacji szans jego powodzenia. Niemniej jednak, należy ustrzec się błędów często popełnianych przy opracowywaniu umów założycielskich.

• Wrogie nastawienie founderów. Founderzy zaczynają negocjacje umowy założycielskiej z bardzo pozytywnym nastawieniem, jednak w trakcie jej opracowywania napierają na prawników, aby wiele jej postanowień zabezpieczone było karami umownymi lub też pragną, aby umowa regulowała proces decyzyjny w sposób bardzo rygorystyczny. Często takie rozwiązania źle wpływają na dalsze relacje founderów i ich wzajemne zaufanie, a dla inwestorów stanowią sygnał, że w zespole brak jest tzw. „chemii” i inwestycja w projekt może okazać się bardzo ryzykowna.
• Spółka cywilna. W niektórych przypadkach treść zawartej umowy założycielskiej może skutkować zawarciem pomiędzy founderami umowy spółki cywilnej, co pociąga za sobą daleko idące konsekwencje prawne. Swoim klientom rekomendujemy zawarcie w founders agreement postanowienia wprost wyłączającego zastosowanie przepisów o spółce cywilnej do tej umowy.
• Wybieganie zbyt daleko w przyszłość. Często founderzy najwięcej uwagi poświęcają negocjacjom dotyczącym podziału zysku oraz możliwości sprzedaży swoich udziałów w przyszłości zapominając o kwestiach fundamentalnych takich jak zabezpieczenie IP czy podział obowiązków.
• Brak charakteru umowy przedwstępnej. Większość umów założycielskich nie zawiera w sobie zobowiązań mających charakter umowy przedwstępnej, w szczególności w zakresie zobowiązań do zawarcia w przyszłości umowy spółki i przeniesienia na taką spółkę całego posiadanego IP.
• Brak narzędzi nakładających na innych founderów obowiązek aktywnego działania. Zdarza się, że umowy założycielskie ograniczają się tylko do określenia wielkości udziałów w przyszłym przedsięwzięciu, a jednocześnie nie określają sankcji, jakie będą zastosowane wobec wspólnika, gdy będzie całkowicie bierny w rozwoju takiego przedsięwzięcia.

***

Jeżeli właśnie stoisz przed wyzwaniem sporządzenia founders agreement, napisz do nas. Chętnie odpowiemy na Twoje pytania i wątpliwości.

Pozdrawiam,
Jędrzej Szymczyk

jedrzej.szymczyk@plw.legal